બોલિવૂડના દિગ્ગજ ફિલ્મ નિર્માતા મહેશ ભટ્ટ આજે 77 વર્ષના થયા છે. 'આશિકી', 'સારાંશ' અને 'સડક' જેવી હિટ ફિલ્મો આપનારા ભટ્ટ હંમેશા તેમના અંગત જીવનને લઈને ચર્ચાનો વિષય રહ્યા છે. દિવ્ય ભાસ્કર સાથેના એક વિશિષ્ટ ઇન્ટરવ્યૂમાં, તેમણે તેમના બાળપણના કષ્ટો, તેમની કારકિર્દીની શરૂઆત અને તેમના વર્તમાન દ્રષ્ટિકોણ વિશે નિખાલસતાથી વાત કરી. 'મેં મારી માતાની એકલતા જોઈ છે' પોતાના બાળપણની યાદો અને ફિલ્મોમાં પ્રવેશ માટેની પ્રેરણા વિશે વાત કરતા મહેશ ભટ્ટે કહ્યું- "મારી બાળપણની સૌથી જીવંત યાદ મારી માતાની એકલતા છે. જ્યારે હું ફિલ્મોમાં પ્રવેશવાની પ્રેરણા વિશે વાત કરું છું, ત્યારે જ્યારે કોઈ વ્યક્તિ એકલો હોય છે, ત્યારે તે પોતાની જાત સાથે વાત કરવાનું વલણ ધરાવે છે. હું પણ એકાંતમાં મારા દિલની વાર્તાઓ કહેતો હતો. વાસ્તવમાં, કલા એકલા મનમાં જન્મે છે." 'હું બાળપણથી જ તમામ પ્રકારના સિનેમા જોતો આવ્યો છું. જ્યારે હું 8-9 વર્ષનો હતો, ત્યારે મેં ગુરુ દત્તની ફિલ્મ "પ્યાસા" જોઈ અને એવું લાગ્યું કે હું ગુરુ દત્તના આત્માને ઓળખું છું. જ્યારે મેં આસિફ સાહેબની "મુઘલ-એ-આઝમ" જોઈ, ત્યારે મને લાગ્યું કે મારી પાસે પણ આવી જ શૈલી અને હિંમત છે. "મધર ઈન્ડિયા" જોયા પછી મને સમજાયું કે ભારતમાં આનાથી મોટી કોઈ ફિલ્મ બની નથી. બાળપણથી જ આ ફિલ્મોનો પ્રભાવ મારા લોહીમાં ભળી ગયો, જેના પડઘા આજે પણ મારા કામમાં પડે છે.' મહેશ ભટ્ટના પિતા નાનાભાઈ ભટ્ટ ક્યારેય તેમની સાથે રહ્યા ન હતા. તેમના માતા-પિતા પરિણીત નહોતા. હકીકતમાં, મહેશ ભટ્ટના પિતા પહેલાથી જ પરિણીત હતા, તેથી તેમણે ક્યારેય મહેશ ભટ્ટની માતાને પત્નીનો દરજ્જો આપ્યો ન હતો. આ કારણે, મહેશ ભટ્ટને ઘણું સહન કરવું પડ્યું. લોકો તેમને ગેરકાયદેસર બાળક કહેતા. મહેશ ભટ્ટે ઇ ટાઇમ્સને જણાવ્યું હતું કે- તેમના પિતાનો એક અલગ પરિવાર હતો. તેઓ ઘરે આવતાં ક્યારેય તેમના જૂતા ઉતારતા નહીં કારણ કે તેઓ ક્યારેય તેમની સાથે રહેતા ન હતા. છતાં, તેમના માતા-પિતા વચ્ચે ઘણો પ્રેમ હતો. પિતાએ મહેશ ભટ્ટ અને તેમની માતાને આર્થિક અને અન્ય બાબતો દ્વારા ટેકો આપ્યો હતો. મહેશ ભટ્ટે તેમના શાળાના દિવસોમાં ગુજરાન ચલાવવા માટે નાની-નાની નોકરીઓ કરીને પણ પૈસા કમાતા હતા. તેમણે કેટલીક પ્રોડક્ટ્સની જાહેરાતો પણ કરી હતી. 'હું 15 વર્ષની ઉંમરથી કામ કરી રહ્યો છું' દિવ્ય ભાસ્કર સાથેની ખાસ વાતચીત દરમિયાન, મહેશ ભટ્ટે જણાવ્યું કે તેમની માતાએ તેમને 15 વર્ષની ઉંમરે કામ કરવાનું કેમ કહ્યું. મહેશ ભટ્ટ કહે છે - એક દિવસ માતાએ મને સ્પષ્ટ કહ્યું - દીકરા, તને ખાવાનું કેમ ગળે ઉતરે છે, તારી બહેનો કામ કરે છે અને તું અહીં ખાય છે. તે સમયે હું ખાવાનું છોડીને હાફ પેન્ટ પહેરીને બહાર ગયો. માતાએ મને રોક્યો નહીં. હું મારા એક મિત્ર પાસે ગયો અને તેને મને નોકરી અપાવવા કહ્યું. આ રીતે હું 15 વર્ષની ઉંમરથી કામ કરી રહ્યો છું. આજે હું 77 વર્ષનો છું. 'શૂન્યથી શરૂઆત કરવીએ સૌથી મોટી વાત છે' મહેશ ભટ્ટે રાજ ખોસલાના આસિસ્ટન્ટ તરીકે પોતાની કારકિર્દીની શરૂઆત કરી હતી. રાજ ખોસલાને મળેલી મુલાકાતની સ્ટોરી શેર કરતાં, મહેશ ભટ્ટે સમજાવ્યું કે તેમના વિચારોએ તેમની કારકિર્દીને કેવી રીતે પ્રભાવિત કરી. મહેશ ભટ્ટ કહે છે, 'હું રાજ ખોસલા સાહેબને મળ્યો ત્યારે હું 19 વર્ષનો હતો. તેમના રૂમમાં ગુરુ દત્તનો ફોટો હતો. તેમણે મને પૂછ્યું, 'તમે ફિલ્મ નિર્માણ વિશે શું જાણો છો?' મેં સ્પષ્ટપણે જવાબ આપ્યો, 'ના, સાહેબ.' તેમણે હસીને કહ્યું, 'ખૂબ સારું. શરૂઆતથી શરૂઆત કરવી એ સૌથી મોટી વાત છે.' તેમનું આ નિવેદન આજ સુધી મારી સાથે રહ્યું છે.' 'હું કોઈને કંઈ નવું આપતો નથી' મહેશ ભટ્ટે ઈન્ડસ્ટ્રીમાં અસંખ્ય પ્રતિભાઓને લોન્ચ કરી છે. જ્યારે તેમને પૂછવામાં આવ્યું કે જ્યારે તેઓ નવા કલાકારોને તક આપે છે ત્યારે તેમની પ્રતિભાને કેવી રીતે ઓળખે છે, ત્યારે મહેશ ભટ્ટે કહ્યું, 'આપણે એક દીવાદાંડી જેવા છીએ. દીવાદાંડી સમુદ્રમાં ખોવાયેલા જહાજોને રસ્તો બતાવે છે. હું કોઈને પકડીને જતો નથી, પરંતુ જે લોકો મારા પ્રકાશને જુએ છે તેઓ જાતે જ આવે છે. હકીકતમાં, લોકો મારી અંદરના પોતાના સ્વાદને ઓળખે છે. હું કોઈને કંઈ નવું આપતો નથી, હું ફક્ત તેમની અંદરના બીજનું રક્ષણ કરું છું. જેમ માળી બીજ વાવતો નથી, તે તેનું રક્ષણ કરે છે. માણસો પોતાનામાં સંપૂર્ણ છે; તેમને ફક્ત યાદ અપાવવાની જરૂર છે કે તેમની અંદર પહેલાથી શક્તિના બીજ રોપાયેલાં હોય છે.' 77 વર્ષની ઉંમરે પોતાના જન્મદિવસની સૌથી પ્રિય યાદ અને સૌથી મોટા ધ્યેય વિશે વાત કરતા મહેશ ભટ્ટ કહે છે, 'આગળ જે પણ આવશે તે જન્મદિવસની સૌથી પ્રિય યાદ હશે. હવે મારો ધ્યેય નવા લોકોને ઓળખવાનો અને તેમને તેમની ઊંચાઈ સુધી પહોંચવામાં મદદ કરવાનો છે. જેમ એક બગીચો સુંદર બને છે જ્યારે તેમાં વિવિધ ફૂલો ખીલે છે.' મહેશ ભટ્ટે તેમના જીવનથી પ્રેરિત થઈને ફિલ્મો બનાવી હતી મહેશ ભટ્ટ એકમાત્ર એવા ફિલ્મ નિર્માતા છે જેમણે બધી શૈલીઓની ફિલ્મો બનાવી છે. તેઓ તેમની ફિલ્મો જેટલી વિવાદો માટે ચર્ચામાં રહ્યા છે તેટલી જ ચર્ચામાં પણ રહ્યા છે. તે એકમાત્ર એવા દિગ્દર્શક છે જેમણે પોતાના જીવનથી પ્રેરિત છ કે સાત ફિલ્મો બનાવી છે. આમાંથી ત્રણ ફિલ્મો એક્ટ્રેસ પરવીન બાબી સાથેના તેમના સંબંધો વિશે હતી. મહેશ ભટ્ટ દ્વારા ડિરેક્ટેડ ફિલ્મ "અર્થ" ખાસ કરીને પરવીન બાબી સાથેના તેમના સંબંધોથી પ્રેરિત હતી. આ ફિલ્મ પતિ-પત્નીના સંબંધોની જટિલતાઓ અને માનસિક સ્વાસ્થ્ય જેવા સંવેદનશીલ વિષયોની શોધ કરે છે, ફિલ્મનો મુખ્ય સંદેશ એ છે કે કેટલાક લગ્ન ટકવા માટે નથી હોતા. આ ફિલ્મમાં શબાના આઝમી અને સ્મિતા પાટીલે મજબૂત સ્ત્રી પાત્રો ભજવ્યા હતા, જેમણે જીવનના ઉતાર-ચઢાવનો સામનો કર્યો હતો. આ ફિલ્મ મેસેજ આપે છે કે લગ્નેત્તર સંબંધો હંમેશા સમસ્યારૂપ હોય છે, અને કેટલાક સંબંધોને વણઉકેલ્યા જ રાખવા શ્રેષ્ઠ છે. આ ફિલ્મ માટે શબાના આઝમીને શ્રેષ્ઠ અભિનેત્રીનો રાષ્ટ્રીય અને ફિલ્મફેર પુરસ્કાર મળ્યો હતો. મહેશ ભટ્ટના લગ્નજીવન દરમિયાન પરવીન બાબી સાથે સંબંધ હતો. આ ફિલ્મ મહિલા સશક્તિકરણ અને માનસિક સ્વાસ્થ્યના વિષયો પર આધારિત હતી, જે તે સમયે લગ્નેત્તર સંબંધો અંગે સમાજના રૂઢિચુસ્ત વિચારોની વિરુદ્ધ હતી. 'ડેડી' મહેશ ભટ્ટના જીવનના અનુભવો પર આધારિત છે મહેશ ભટ્ટના અંગત અનુભવો પર આધારિત ફિલ્મ "ડેડી", તેમની પુત્રી પૂજા ભટ્ટની અભિનય કારકિર્દીની શરૂઆત હતી. આ ફિલ્મ પિતા-પુત્રીના સંબંધોની જટિલતાઓને શોધે છે, જેમાં દારૂબંધી સામે પિતાનો સંઘર્ષ અને તેને રોકવા માટેના પુત્રીના પ્રયાસોનો સમાવેશ થાય છે. આ ફિલ્મમાં મેસેજ આપવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવ્યો હતો કે સંબંધોની જટિલતાઓ અને સંવેદનશીલતા ભવિષ્યની પેઢીઓ માટે સમજવા માટે મહત્વપૂર્ણ છે. આ ફિલ્મ દૂરદર્શન પર રિલીઝ થઈ હતી. અનુપમ ખેરે પૂજા ભટ્ટના પિતાની ભૂમિકા ભજવી હતી. 'આશિકી' મહેશ ભટ્ટની પહેલી પત્ની સાથેના પ્રેમાળ સંબંધોથી પ્રેરિત હતી મહેશ ભટ્ટે એક વખત ખુલાસો કર્યો હતો કે "આશિકી" ફિલ્મ તેમના પ્રથમ પ્રેમ, તેમની પહેલી પત્ની કિરણ ભટ્ટ સાથેના વાસ્તવિક જીવનના સંબંધથી પ્રેરિત હતી. મહેશ ભટ્ટે કિરણને એક સંસ્થામાં દાખલ કરાવ્યો હતો જ્યાં તેમને ટાઇપસ્ટ્રી અને શોર્ટહેન્ડ શીખવવામાં આવતું હતું, જે ફિલ્મનો મુખ્ય પાસું હતું. મહેશ ભટ્ટની પહેલી પત્નીનું મૂળ નામ લોરેન બ્રાઇટ હતું. લગ્ન પછી, તેણે પોતાનું નામ બદલીને કિરણ ભટ્ટ રાખ્યું. ફિલ્મમાં મિત્ર તરીકે દીપક તિજોરીની ભૂમિકા મહેશ ભટ્ટના એક મિત્રથી પ્રેરિત હતી જેણે તે સમયે તેમને મદદ કરી હતી. 'ફિર તેરી કહાની યાદ આયી' લિવ-ઇન સંબંધોના અનુભવોથી પ્રેરિત છે 'ફિર તેરી કહાની યાદ આયી' મહેશ ભટ્ટના પરવીન બાબી સાથેના લિવ-ઇન રિલેશનશિપના અનુભવોથી પ્રેરિત હતી. આ ફિલ્મમાં પરવીન બાબીના માનસિક સ્વાસ્થ્ય પડકારો અને તેમના બ્રેકઅપના ભાવનાત્મક પાસાઓ દર્શાવવામાં આવ્યા છે. આ ફિલ્મમાં પૂજા ભટ્ટ અને રાહુલ રોય મુખ્ય ભૂમિકામાં હતા. પૂજા ભટ્ટે પરવીન બાબીનું પાત્ર ભજવ્યું હતું, અને રાહુલ રોયે મહેશ ભટ્ટ દ્વારા પ્રેરિત પાત્રો ભજવ્યા હતા. આ ફિલ્મ મહેશ ભટ્ટ માટે પોતાની લાગણીઓ અને અનુભવો વ્યક્ત કરવાનો એક માર્ગ હતો. 'ઝખ્મ' મહેશ ભટ્ટની માતાના જીવનથી પ્રેરિત હતી 'ઝખ્મ' મહેશ ભટ્ટની સૌથી અંગત ફિલ્મોમાંની એક હતી. તે તેમના પિતા નાનાભાઈ ભટ્ટ અને તેમની માતા શિરીન મોહમ્મદ અલી વચ્ચેના સંબંધોને પણ ઉજાગર કરે છે, જેઓ મુસ્લિમ અને હિન્દુ હતા. આ ફિલ્મ એક ધર્મનિરપેક્ષ સ્ત્રીની વાર્તા કહે છે જે એક હિન્દુ પુરુષના પ્રેમમાં પડે છે અને તેના બાળકોને ઉછેરવા માટે સંઘર્ષ કરે છે. આ ફિલ્મમાં પૂજા ભટ્ટે મહેશ ભટ્ટની માતા શિરીન મોહમ્મદ અલીની ભૂમિકા ભજવી હતી. આ ફિલ્મને રાષ્ટ્રીય એકતા પરની શ્રેષ્ઠ ફીચર ફિલ્મ માટે નરગીસ દત્ત એવોર્ડ મળ્યો હતો. આ ફિલ્મ માટે અજય દેવગણને શ્રેષ્ઠ અભિનેતાનો પહેલો રાષ્ટ્રીય ફિલ્મ પુરસ્કાર મળ્યો હતો. 'વો લમ્હે' પરવીન બાબીના જીવનથી પ્રેરિત બીજી ફિલ્મ હતી પરવીન બાબીના મહેશ ભટ્ટ સાથેના સંબંધોથી પ્રેરિત બીજી ફિલ્મ 'વો લમ્હે' હતી. આ ફિલ્મ પરવીન બાબીને ડેડિકેટ કરવા માટે બનાવવામાં આવી હતી. આ ફિલ્મ પરવીન બાબીના જીવન, સ્કિઝોફ્રેનિયા સાથેના તેમના સંઘર્ષ અને મહેશ ભટ્ટ સાથેના તેમના સંબંધોથી પ્રેરિત હતી. ફિલ્મમાં કંગના રનૌતે સ્કિઝોફ્રેનિક એક્ટ્રેસની ભૂમિકા ભજવી હતી. 'ફિલ્મો દ્વારા તમારા જીવનનું સત્ય બહાર લાવો'
'હમારી અધુરી કહાની' ફિલ્મ મહેશ ભટ્ટના પિતા નાનાભાઈ ભટ્ટ, માતા શિરીન મોહમ્મદ અલી અને તેમની સાવકી માતા હેમલતા ભટ્ટની પ્રેમકથાથી પ્રેરિત હતી. આ ફિલ્મનું નિર્માણ મહેશ ભટ્ટ દ્વારા કરવામાં આવ્યું હતું અને દિગ્દર્શન મોહિત સુરી દ્વારા કરવામાં આવ્યું હતું. આ ફિલ્મમાં વિદ્યા બાલન, ઇમરાન હાશ્મી અને રાજકુમાર રાવ અભિનીત છે. મહેશ ભટ્ટે અનેક વખત કહ્યું છે કે તેમનું મોટાભાગનું કામ તેમના અંગત જીવનથી પ્રેરિત છે. તેમનો ઉદ્દેશ્ય તેમની ફિલ્મો દ્વારા તેમના જીવનના સત્યોને બહાર લાવવાનો છે.
Click here to
Read more
